Sunday, 10 November , 2024
امروز : یکشنبه, ۲۰ آبان , ۱۴۰۳
اخبار ویژه »
شناسه خبر : 2325
  پرینتخانه » زنجان, فرهنگ عمومی, منتخب اسلایدر تاریخ انتشار : ۱۳ مرداد ۱۴۰۳ - ۱۹:۱۱ | 44 بازدید | ارسال توسط :
هیجدهمین نشست دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان

مناسبات زمین داری منطقه خمسه در دوره قاجار

هیجدهمین نشست علمی/فصلی انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان با همکاری هیأت امناء موسسه خیریه مجتمع پزشکی ولیعصر (عج) و ریاست بیمارستان ولیعصر طبق اعلام قبلی در روز پنجشنبه 11 امرداد ماه 1403 با حضور جمعی از علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ زنجان در سالن اجتماعات بیمارستان ولیعصر(عج) برگزار گردید.
مناسبات زمین داری منطقه خمسه در دوره قاجار

به گزارش اختصاصی زنگان امروز در ابتدای این آیین حسن حسینعلی پژوهشگر تاریخ وفرهنگ زنجان که مجری برنامه بود با گرامیداشت هفته فرهنگی زنجان با سپاس از حاضران، رئوس برنامه نشست را اعلام نمود. سپس دکتر جمشید وفا رییس هیأت مدیره انجمن در سخنان کوتاهی با اشاره به اهمیت فرهنگ و تاریخ در شرایطی که پرداختن به آنها در سطح عمومی جامعه کمرنگ شده است، اظهار امیدواری کرد که اعضای انجمن و نیز همه ی دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان با جدیت برنامه های انجمن و ازجمله حضور در هیأت مدیره و انتخابات انجمن را پیگیری نمایند. در فراز دیگر مجری برنامه به تأثیر وقایع اجتماعی از جمله دوران همه گیری بیماری در برگزاری منظم نشست های انجمن اشاره نمود
سخنران اصلی برنامه دکتر حسن رستمی بود که با شاد باش هفته فرهنگی زنجان و نیز یکصد و هیجدهمین سال انقلاب مشروطه، با اشاره به عنوان نشست و پرداختن به «مناسبات زمین داری منطقه خمسه در دوره قاجار» را با توجه به وسعت موضوعات مربوط به زمین مستلزم فراهم کردن کتابی مستقل برشمرد و افزود : به اختصار باید گفت ساختار سیاسی قاجار تا زمان مشروطه بدون تغییر و برپایه قدرت مطلقه شاه بود و هرم قدرت در نهایت به مردم عادی یا همان رعیت ختم می شد.
زمین در آن دوران به سه شکل وجود داشت ۱-اراضی دولتی یا همان خالصه ۲- زمین های اوقافی ۳- زمین های اربابی که متعلق به مالکان عمده یا خرده مالکان بود.
اراضی دولتی یا خالصه یا به پیشینه تاریخی متعلق به دولت بودند یا به قهر و غلبه به دست دولت می افتادند. زمین های وقفی نیز بسته به شرایط زمان با تغییراتی مواجه می شدند وگاه حتی زمین موقوفه به نفع دولت مصادره شده و تبدیل به زمین خالصه می شد.
پایه ی کار قاجار در مسأله زمین «تیول داری» بود. به این معنا که اراضی متعلق به دولت در قبال دریافت پول به اشخاص واگذار می شد. این روش به نفوذ فوق العاده زمیندارها در دربار انجامید که میرزا تقی خان امیرکبیر برای کاستن از این نفوذ تیول داری را محدود کرد و لیکن پس از او به دلایلی این مسأله با شدت بیشتری، سیاست رسمی شد.


دلایل مهم رشد تیول داری در دوره ناصری :
۱-شکست در قراردادهای تجاری از جمله قرارداد رویتر در سال ۱۲۸۹ مهی و قرارداد شیلات شمال با روس ها ۱۲۹۶مهی و قرارداد روژدر ۱۳۰۷مهی
۲-کاهش ارزش پول ملی به دلیل کاهش ارزش نقره در بازار های جهانی
۳- فساد و سوء استفاده در ضرابخانه های سلطنتی
۴- کاهش صادرات و افزایش واردات
۵- وقوع قحطی
در این دوره در منطقه خمسه فقط دو خاندان امیر افشار و ذوالفقاری بیش از نهصد روستا را به تیول می گیرند.
بعد از قتل ناصرالدین شاه دست اندازی های مالکان عمده به زمین های دولتی و زمین های موات یا حتی خرده مالک ها شروع می شود و در همین زمان است که در منطقه طارم و انگوران و حلب کشتار و درگیری های متعدد رخ می دهد که عریضه ها و تظلم خواهی اهالی روستای خوئین در این مورد قابل توجه است. نکته قابل تأمل جواز این تعدی ها بوده که بیشتر با اعمال نفوذ و پرداخت پول فراهم می شده است. مسأله مالیات نیز در تیول داری حایز اهمیت است. زمیندارها با پنهان کردن عایدات زمین سعی در کاهش مالیات پرداختی به دولت داشتند. این موضوع باعث تعارض منافع دولت با مالکان بود و گاه حضور مستشار حکومت برای اخذ مالیات، عزای رعیت بود.این وضعیت در واگذاری زمین های خالصه که مالیات آنها از قبل محاسبه شده بود وجود نداشت.


دیگر مسأله ناشی از تیول داری احتکار محصول و گرانفروشی زمیندارها بود که از بحران نان در تهران گزارش مستندی در این مورد موجود است که یک مورد آن کشف دوازده هزار خروار گندم از انبار اشرف الملک می باشد.
در مورد اراضی اوقافی تا دوره ناصری یکی از علمای منطقه مأمور رسیدگی به امور موقوفه ها می شد. در دوره ناصری سند سازی و تهدید و تطمیع نیز در این زمین ها خود نمایی می کند که در نهایت وزارتخانه ای برای رسیدگی به امور موقوفات تشکیل می شود که بعدها به وزارت منافع عامه تغییر نام می یابد. پس از مشروطه تلاش هایی برای تنظیم امور صورت می گیرد و لیکن هیچکدام به نتیجه نمی رسد. به گفته خانم لمپتن تبدیل زمین های اوقافی به اربابی در ضعف دولت مرکزی اتفاق می افتاد
در بخش دیگر برنامه سپاسمندی از پژوهشگر فقید زنجانی استاد یوسف محسن اردبیلی و نیز خانم زهرا سلیمانی مؤلف کتاب شبستان سیمرغ (بررسی۳۰ مسجد تاریخی دوره قاجار زنجان) و مدیر موزه آموزش و پرورش استان زنجان بود که لوح سپاس انجمن تقدیم خانواده شادروان حاج یوسف محسن اردبیلی و خانم سلیمانی گردید.
ادامه برنامه به ششمین دوره جایزه کتاب شیخ اشراق اختصاص داشت که دکتر مهدی افضلی شرح مختصری از دوره های پیشین ارائه نمود و گفت: این جایزه در گاهنامه فرهنگی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی کشور ثب شده شده است. وی به عنوان دبیر هیأت داوران به آثار رسیده و نحوه داوری آثار اشاره نمود و از دو کتاب «مشروطیت در زنجان» نوشته دکتر حسن رستمی وکتاب «منطقه ابهر رود و قلعه تپه ابهر درسیرتحولات تاریخی ایران» تألیف کامبیز فتحی به عنوان آثار برگزیده و نیز کتاب های «حیات اجتماعی سلطانیه در عصر قاجار و پهلوی » اثر محمد ملکی و«برزن های زنجان» تالیف محمد جواد سروش مهر به عنوان کتاب های قابل تقدیر ششمین دوره جایزه کتاب سال شیخ اشراق معرفی شدند .
فرزند زنده یاد محسن اردبیلی، خانم سلیمانی و آقایان محمد ملکی وسروش مهرو ابوعبداله قزلباش و رحمت اله بیگدلی نیز در خلال برنامه نقطه نظرات خود را برای حاضران بیان نمودند. رحمت اله بیگدلی قول داد کتاب های در دست چاپ شادروان حاج یوسف محسن پس از استقرار دولت دکتر پزشکیان چاپ و منتشر شود.
لازم به ذکر است انتخابات هیأت مدیره انجمن به دلیل پاره ای اشکالات آیین نامه ای به زمان دیگر موکول شد .
در پایان برنامه دکتر افضلی مدیر عامل انجمن از هیأت امنای خیریه ولیعصر (عج) و ریاست بیمارستان که همواره انجمن را در برگزاری نشست ها و آیین ها ، همراهی نموده اند سپاسگزاری نمود و با اشاره به تلاش هایی که این خیریه در تجهیز و توسعه بیمارستان ولیعصر(عج) دارند، اظهار امیدواری کرد که در آینده ای نزدیک فرصتی فراهم شود تا اعضای انجمن با بازدید از پروژه های در دست اقدام خیریه با وسعت و بزرگی کارهای صورت گرفته و در دست اقدام از نزدیک آشنا شوند

برچسب ها

این مطلب بدون برچسب می باشد.

به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : 0
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.